Ήταν γιός του Μέτωνος, που το 470 π.Χ. είχε συνεργήσει στην κατάλυση της τυραννίας, και εγγονός του Εμπεδοκλή που το 496 π.Χ. στέφθηκε νικητής σε ιππικούς αγώνες στην Ολυμπία. Μετά τον θάνατο του πατέρα του κατόρθωσε με ειρηνικό τρόπο να διαφυλάξει τη δημοκρατία για την πόλη του, ματαιώνοντας την απόπειρα των ολιγαρχικών να επανέλθουν στην εξουσία. Το 472 π.Χ. αποδέχθηκε την προσφορά του λαού του Ακράγαντος να αναλάβει το βασιλικό αξίωμα. Προς τα τέλη της ζωής του φαίνεται ότι έχασε τη λαϊκή εύνοια, εξορίστηκε απ' τον Ακράγαντα και πήγε στους Θουρίους όπου
δίδασκε και στο τέλος αναγκάστηκε να καταφύγει στην Πελοπόννησο. Ο τρόπος και ο τόπος του θανάτου του παραμένουν άγνωστοι.
Ο ποιητής Κωστής Παλαμάς αναφέρει για αυτόν: «Εμφανίζεται παντού να εξασκεί τη χάρη του, πολιτευτής, φιλόσοφος, χρυσόστομος ρήτορας, μεγαλεπήβολος μηχανικός, πανεπιστημιακός ερευνητής, γιατρός, θεόσοφος, μάγος, κύριος κάθε είδους λόγου, ραψωδός, υμνοπόλος, ιερεύς, προφήτης. Αναφέρει ότι κατευνάζει και διεγείρει τους ανέμους, ότι θεραπεύει τις ασθένειες και τα γηρατειά, ότι επαναφέρει στη ζωή νεκρούς, και ότι πάνω από όλα ως θεός τιμάται. Κάθε φορά που μπαίνει στις πόλεις οι άνθρωποι τον περιτριγυρίζουν απονέμοντας του σεβασμό, πλήθος τον ακολουθεί ρωτώντας τον για την ατραπό του κέρδους, την γνώση των προφητειών και για τη θεραπεία κάθε λογής ασθενειών».
Έγινε ιδρυτής μιας νέας φιλοσοφικής σχολής. Ήταν πολύ μορφωμένος και είχε μελετήσει όλα τα συγγράμματα και τις θεωρίες των φιλοσόφων που υπήρξαν πριν απ' αυτόν. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ του δεν κατάφερε να ασχοληθεί με κάτι αποκλειστικά. Όλα τον ενδιέφεραν! Είχε πάθος με την παρατήρηση, την ερμηνεία και την σύνδεση των στοιχείων, των φυτών, των ζώων, των μετάλλων, των φυσικών φαινομένων, του έναστρου ουρανού, του Κόσμου. Αυτή ήταν και η τέχνη πού υπηρετούσε. Μία τέχνη πρακτική και καθόλου αφηρημένη. Συσσώρευση γνώσεων, ταξινόμηση, σύνθεση και χρήση τους. Στο περίφημο σύγγραμμά του "Περί φύσεως", που μόνο αποσπάσματα μας σώθηκαν, διασταυρώνει τις βασικές αρχές της κοσμοθεωρίας του τονίζοντας ότι: "Δεν υπάρχει γέννηση για κανένα πράγμα που υπόκειται σε θάνατο και ούτε τέρμα".
Ο Αριστοτέλης τον θεωρεί θεμελιωτή της ρητορικής και τον κατατάσσει στους φυσικούς φιλοσόφους, εννοώντας ότι η φιλοσοφία του ήταν υλιστική. Το έργο του αποτελείται από δύο εξάμετρα ποιήματα, το Περί Φύσεως (2.000 στίχοι) και οι Καθαρμοί (3.000 στίχοι). Οι στίχοι που διασώθηκαν από όλο το έργο του Εμπεδοκλή είναι 450 και αποτελούν το μεγαλύτερο σωζόμενο κείμενο προσωκρατικού φιλοσόφου. Αναφέρονται και μερικά ακόμα έργα του όπως ο Ιατρικός Λόγος (600 στίχοι), τα Περσικά, οι Πολιτικοί Λόγοι και οι Τραγωδίες. Ο τρόπος γραφής του Εμπεδοκλή είναι φανερά επηρεασμένος από τον Παρμενίδη και τον Όμηρο. Οι επικοί στίχοι του Εμπεδοκλή έχουν μία τεράστια δυναμική που δημιουργεί στον αναγνώστη ή τον μελετητή σειρά από σκέψεις ή αναλύσεις. Το γεγονός αυτό οδήγησε πολλούς μετέπειτα φιλοσόφους, όπως τον Αριστοτέλη και τον Πλάτωνα, να πραγματευτούν μέσα στα έργα τους τις θέσεις του Εμπεδοκλή και έτσι να σωθούν μέχρι σήμερα πολλά αποσπάσματα του μεγάλου φιλοσόφου. Στα αποσπάσματα αυτά φαίνεται καθαρά τόσο ο πληθωρικός λόγος του συγγραφέα τους όσο και τα πολλαπλά ενδιαφέροντά του. Ο Εμπεδοκλής ήταν δεινός περί την φράσιν η δε γλωσσική έκφρασή του είναι χυμώδης, προδίδει ενθουσιαστική ορμή και φαντασία, παράγει πλήθος νέων ποιητικών εικόνων και σχημάτων, προσφέρει ένα μεγάλο αριθμό λέξεων, που συναντούμε για πρώτη ή και για μοναδική φορά στην αρχαία Γραμματεία (ἅπαξ εἰρημένα).
Στο έργο του «Τα Φυσικά» καταλήγει ότι αυτό που διαρρέει από τα φθαρτά σώματα, είναι τα άφθαρτα συστατικά τους. Τα φθαρτά σώματα οφείλουν στα άφθαρτα συστατικά τους όχι μόνο τη δομή τους, αλλά και τον λόγο τους και το πάθος τους. Ο βίος του ήταν γεμάτος από απόκρυφες ιστορίες και θαύματα που αγγίζουν τα όρια του μύθου. Δεν υπήρξε μόνο σημαντικός φυσικός φιλόσοφος, αλλά και ρήτορας, ποιητής, γιατρός, φυσικός και μάντης. Ήταν και θεραπευτής, μυημένος μάλλον σε κάποια μυστήρια. Αναφέρεται ότι έκανε θαυματουργές θεραπείες στις περιοδείες του, και μάλιστα ότι απάλλαξε τους κατοίκους του Σελινούντα και του Ακράγαντα από πλήθος επιδημιών (καθαρίζοντας με κατασκευαστικά έργα ένα ολόκληρο έλος), με αποτέλεσμα να τον λατρεύουν πολλοί πραγματικά ως σωτήρα και θεό.
Θεωρεί την ύπαρξή του, μία ανεξάρτητη και θεία προσωπικότητα που εξέπεσε σε βαρύ αμάρτημα κάτω από την επίδραση του Νείκους (Κακία-Μίσος) και έχασε την θεία φύση του. Έκτοτε η ψυχή του δοκιμάζεται κατακτώντας συνειδησιακά ολοένα και περισσότερο έδαφος στην ανάβασή της προς την αρχική της κατάσταση. Εξηγεί την κίνηση των πλανητών καθώς και την αιτία έκλειψης του ηλίου. Συμπεραίνει πως χρειάζεται κάποιος χρόνος για να μεταδοθεί το φως στο Διάστημα, τον οποίο δε μπορούμε να υπολογίσουμε εξ αιτίας της μεγάλης ταχύτητας του φωτός (!). Πιστεύει ακόμα πως τα φυτά εμφανίστηκαν στη γη πρώτα από τα ζώα και πως ζώα και φυτά διαμορφώθηκαν εξελικτικά σε διάφορα είδη. Ιδέες διατυπωμένες από άνθρωπο που γεννήθηκε 484 χρόνια πριν το Χριστό και περίπου 2.400 πριν τον Δαρβίνο
Η εξελικτική αυτή θεωρία αποτελείται από τέσσερα στάδια: στο πρώτο η γη γεννά τα οργανικά μέλη του σώματος των ζώων διαχωρισμένα • στη δεύτερη τα μεμονωμένα οργανικά μέλη συνενώνονται σε τερατώδεις μορφές • στην τρίτη οι τερατώδεις μορφές που προέκυψαν δεν κατορθώνουν να επιβιώσουν και παραχωρούν τη θέση τους σε νέους τύπους ζώων που έχουν την ικανότητα να συνεχίσουν τη ζωή τους • στην τέταρτη περίοδο γεννιούνται τα οργανικά όντα, όχι από τη γη αλλά το ένα από το άλλο.
Σε ότι αφορά τη γνωσιολογία του, ο Εμπεδοκλής κατανοεί ότι η δύναμη των αισθήσεων είναι περιορισμένη, έχει ωστόσο εμπιστοσύνη στην ικανότητα του ανθρώπου να διευρύνει την όρασή του με τη σπουδή και να πλουτίζει τη γνώση του. Τη γνωστική λειτουργία ο Εμπεδοκλής τη θεωρεί διαδικασία που οδηγεί στην ένωση της ανθρώπινης σκέψης με την φρόνηση, που είναι σύμφυτη με το γιγνωσκόμενο αντικείμενο. Τη γνώση, τέλος, τη θεωρεί ανάμνηση, κάτι που οδηγεί δίκαια στον συσχετισμό του Εμπεδοκλή με τους πυθαγορείους και στη διδασκαλία της μετεμψύχωσης.
Στην εποχή του Εμπεδοκλή ο κόσμος της Ελληνικής Ιατρικής ήταν διχασμένος πάνω στο πρόβλημα του αν αυτό που εννοούμε με τους όρους ψυχή, νους, νόηση, νοημοσύνη, διάνοια, πνεύμα, συνείδηση, εδρεύει στον εγκέφαλο ή στην καρδιά. Ο Εμπεδοκλής το εντοπίζει στο αίμα γύρω από την καρδιά: "αἷμα γάρ ἀνθρώποις περικάρδιον ἐστὶ νόημα".
Ειρωνεύεται όσους πιστεύουν ότι ανθρώπινη οντότητα δεν υφίσταται ούτε πριν από την γέννηση ούτε μετά τον θάνατο. Αυτή η στάση του Εμπεδοκλή φανερώνει ότι γι’ αυτόν η ανθρώπινη οντότητα εμπεριέχει ένα στοιχείο που υφίσταται πέρα από τα όρια της ενδοκόσμιας ζωής και της κάθε φυσικής διεργασίας. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του περιδιάβαινε πόλεις και χωριά κάνοντας το θαυματοποιό και το μάγο. Πολλοί θρύλοι πλάστηκαν για το θάνατό του. Λένε ότι έπεσε στον κρατήρα του ηφαιστείου της Αίτνας, για να ολοκαυτωθεί το σώμα του και να εξαϋλωθεί στον ουρανό.
Ο Εμπεδοκλής επηρέασε τον Αναξαγόρα στο να χωρίσει την ουσία σε νουν και σε χρήματα. Σχετικά και μάλλον έμμεσα, επηρέασε τη διαμόρφωση της ατομικής θεωρίας του Δημόκριτου. Επίσης έμμεσα επηρέασε τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη: τον πρώτο στον χωρισμό της πραγματικότητας σε ιδέας και απεικάσματα και τον δεύτερο στον χωρισμό σε είδος και ύλη. Στα επιμέρους ο Εμπεδοκλής επηρέασε τον Αρχέλαο, κυρίως στις θέσεις του για την εξέλιξη των ειδών και για τον εντοπισμό της ψυχής στο αίμα, όπως επίσης και κλασικούς φυσιολόγους και γιατρούς. Ως δεινός περί την φράσιν, είχε επίδραση στον Γοργία και στην εξέλιξη του λόγου, ειδικότερα της Ρητορικής. Από την έρευνα έχουν επίσης επισημανθεί επιδράσεις του Εμπεδοκλή στον Λουκρήτιο, στον Κάτουλο, στον Βάρωνα, στον Βιργίλιο, στον Οράτιο, στον Βιτρούβιο και, στα νεώτερα χρόνια, ιδιαίτερα στον Χαίλντερλιν, στον Νίτσε και στον Πιραντέλλο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου